top of page

Trung Hoà Carbon


Sau cảnh báo từ COP28 rằng thế giới phải đạt đỉnh phát thải trước năm 2025 để tránh thảm họa khí hậu, “trung hòa carbon” không còn là một khẩu hiệu tiếp thị mà đã trở thành bài toán sống còn. Từ các chính phủ đến những tập đoàn đa quốc gia, cuộc đua cắt giảm khí nhà kính đang tái định hình nền kinh tế toàn cầu. Nhưng liệu trung hòa carbon có thực sự là lời giải, hay chỉ là một ván cờ đầy ẩn số?


Về bản chất, trung hòa carbon là trạng thái mà lượng khí nhà kính thải ra được cân bằng bởi lượng hấp thụ hoặc bù đắp. Điều này không chỉ áp dụng cho CO₂ mà còn bao gồm CH₄, N₂O và các khí khác, được quy đổi về đơn vị CO₂ tương đương (CO₂e). Để đạt được trạng thái này, có hai chiến lược chính: giảm phát thải và bù đắp carbon. Giảm phát thải được ưu tiên thông qua việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, tối ưu hóa sản xuất và điện khí hóa giao thông. Trong khi đó, lượng khí thải không thể tránh khỏi—như từ hàng không và công nghiệp nặng—có thể được bù đắp bằng các dự án hấp thụ carbon như trồng rừng, bảo vệ hệ sinh thái hoặc thu giữ CO₂ trực tiếp từ không khí.

Hơn 3.000 công ty lớn đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ, nhưng liệu họ có thực sự đi đúng hướng? Microsoft được coi là hình mẫu khi đầu tư mạnh vào công nghệ thu khí trực tiếp và lưu trữ CO₂ dưới đáy biển, nhưng không phải doanh nghiệp nào cũng nghiêm túc như vậy. Nhiều thương hiệu thời trang nhanh như H&M đã bị chỉ trích vì “tẩy xanh”—quảng bá giảm phát thải trong khi vẫn duy trì mô hình sản xuất gây ô nhiễm. Một số tập đoàn tiên phong đã áp dụng chiến lược triệt để hơn. IKEA cam kết loại bỏ 150% lượng phát thải của mình, trong khi Patagonia trích 1% doanh thu để hỗ trợ các sáng kiến môi trường. Tuy nhiên, phần lớn các doanh nghiệp vẫn đang dựa dẫm vào tín chỉ carbon—một công cụ đầy tranh cãi khi thị trường này còn lỏng lẻo và thiếu cơ chế kiểm chứng chặt chẽ.


Để đạt mục tiêu trung hòa carbon, thế giới cần những giải pháp táo bạo. Công nghệ Biochar—một dạng than sinh học giúp cô lập CO₂ trong đất trong hàng thế kỷ—đang được thử nghiệm tại Zambia và Brazil. Startup Equatic tại Singapore phát triển công nghệ hấp thụ CO₂ từ nước biển kết hợp sản xuất hydro sạch. Phong hóa đá tăng cường, một giải pháp rải khoáng chất lên đất nông nghiệp để đẩy nhanh quá trình hấp thụ CO₂, đang mở ra tiềm năng lưu trữ hàng tỷ tấn khí thải mỗi năm. Tuy nhiên, ngay cả với những công nghệ tiên tiến nhất, thách thức lớn nhất vẫn là quy mô: để giữ nhiệt độ toàn cầu dưới mức tăng 1.5°C, thế giới cần loại bỏ 10 tỷ tấn CO₂ mỗi năm vào năm 2050—một con số gấp 10 lần công suất hiện tại của các giải pháp thu giữ carbon.

Công nghệ Biochar
Công nghệ Biochar

Trung hòa carbon không chỉ là một bài toán kỹ thuật, mà còn là một vấn đề đạo đức. Các quốc gia giàu có—những nơi đã thải ra lượng khí nhà kính khổng lồ trong suốt thế kỷ qua—đang tìm cách bù đắp phát thải của mình bằng cách mua tín chỉ carbon từ các nước đang phát triển. Nhưng điều này có thực sự công bằng? Nhiều cộng đồng bản địa tại Amazon bị loại khỏi các thỏa thuận tín chỉ carbon, dù họ chính là những người bảo vệ rừng tự nhiên. Dự án Kariba REDD+ tại Zimbabwe bị cáo buộc đã đẩy người dân địa phương khỏi đất của họ để “bảo vệ rừng” cho các công ty phương Tây. Như nhà hoạt động khí hậu Uganda Vanessa Nakate từng nhấn mạnh: “Chúng ta không thể trung hòa carbon bằng cách chuyển gánh nặng cho những người nghèo nhất.”

Các nhà lãnh đạo khí hậu ngày nay đang kêu gọi một bước tiến xa hơn: không chỉ trung hòa carbon mà phải tích cực loại bỏ CO₂. Bhutan—quốc gia duy nhất âm carbon trên thế giới—không chỉ bảo vệ rừng mà còn xuất khẩu năng lượng sạch để giúp các nước khác giảm phụ thuộc vào than đá. Charm Industrial phát triển công nghệ chuyển phế phẩm nông nghiệp thành dầu sinh học, sau đó chôn sâu dưới lòng đất để lưu trữ CO₂ vĩnh viễn. Trong khi đó, EU đang áp dụng biện pháp cứng rắn với Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM), buộc các nhà sản xuất toàn cầu phải giảm phát thải nếu muốn tiếp cận thị trường châu Âu.


Trung hòa carbon không phải là điểm đến cuối cùng—mà chỉ là một cột mốc trên hành trình tái định hình nền kinh tế toàn cầu. Nó chỉ có ý nghĩa nếu được thực hiện một cách nghiêm túc, minh bạch và công bằng. Khi nhiệt độ toàn cầu tiếp tục gia tăng và các vụ kiện khí hậu ngày càng nhiều, chính phủ và doanh nghiệp không thể trì hoãn thêm nữa. Như Giám đốc Khí hậu LHQ Simon Stiell đã cảnh báo: “Trung hòa không phải là trò chơi số học—mà là cơ hội để xây dựng một tương lai bền vững thực sự.” Thách thức đã rõ ràng. Câu hỏi đặt ra là: chúng ta có sẵn sàng hành động hay không?


bottom of page